(με αφορμή τη συζήτηση για την αναθεώρηση του Χωροταξικού της Κρήτης)
Τις τελευταίες δεκαετίες το τοπίο της Κρήτης ως φορέας μοναδικής φυσικής ομορφιάς και μάρτυρας της κοινής πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της συλλογικής ιστορικής μας μνήμης μειώνεται συνεχώς και καταστρέφεται συστηματικά ως αποτέλεσμα της κυρίαρχης οικονομικής πολιτικής, των άστοχων και ασύμμετρων παρεμβάσεων, της υπερεκμετάλλευσης, της άγνοιας και της απληστίας.
Σε συνθήκες οικονομικής υποτέλειας της χώρας, το νέο ΠΠΧΣΑΑ συνεχίζει την πολιτική της υπέρμετρης και καταστροφικής εκμετάλλευσης υπηρετώντας ένα οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης το οποίο επιβάλλεται από τους διεθνείς δανειστές και δεν υπηρετεί τις πραγματικές ανάγκες των κατοίκων του νησιού. Πίσω από κενές περιεχομένου διατυπώσεις περί αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυξης αντιλαμβανόμαστε την πραγματική ιδέα που διατρέχει το ΠΠΧΣΑΑ: μία αφόρητη πίεση για οικονομική εκμετάλλευση κάθε σπιθαμής γης εις βάρος του περιβάλλοντος το οποίο αποτελεί κοινωνικό αγαθό, στοιχείο της ανθρώπινης διαβίωσης και της ποιότητας ζωής όλων μας.
Οι λεγόμενες αναπτυξιακές παρεμβάσεις που υλοποιούνται στο νησί αλλά και αυτές που προβλέπονται να γίνουν μεταφράζονται σχεδόν αποκλειστικά στην χρηματοδότηση μεγάλων κατασκευαστικών έργων, καταστροφικών για το περιβάλλον και λόγω της φύσης τους αλλά και λόγω του τρόπου σχεδιασμού τους και των διάτρητων περιβαλλοντικών μελετών που τα συνοδεύουν. Για την υλοποίησή τους απαιτείται η αποψίλωση και καταστροφή τεράστιων εκτάσεων γης δασικού ή αγροτικού χαρακτήρα με επακόλουθο τη συνεχή αλλοίωση της τοπιογραφίας του νησιού μας αλλά και τη συρρίκνωση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων και της μικρής αγροτικής ιδιοκτησίας, η οποία παραδοσιακά υπήρξε η ραχοκοκαλιά της κρητικής οικονομίας. Ταυτόχρονα, διαγράφεται και η ιστορική μνήμη καθώς πλήθος μνημείων λαϊκής αρχιτεκτονικής καταστρέφονται καθημερινά. Ξερολιθιές-μνημεία του ανθρώπινου μόχθου, πεζούλες για τη συγκράτηση της γης, παραδοσιακά συστήματα οριοθέτησης των χωραφιών, βραχοσκεπές που χρησιμοποιήθηκαν ως καταλύματα κατά την εποχιακή μετακίνηση των κτηνοτρόφων, μητάτα, μετόχια, στέρνες, μύλοι, αλώνια, πέτρινα πηγάδια, καμίνια, μνημεία-μάρτυρες του λαϊκού πολιτισμού και των παραδοσιακών οικονομικών δραστηριοτήτων στην Κρήτη καταστρέφονται καθημερινά αλλοιώνοντας αμετάκλητα το μεσογειακό χαρακτήρα του κρητικού τοπίου.
Σήμερα, μεγάλα έργα οδοποιίας τα οποία συνήθως δεν προορίζονται να εξυπηρετήσουν την καθημερινή ζωή των κατοίκων αλλά τις δρομολογούμενες διεθνοποιημένες οικονομικές δραστηριότητες, με τον τρόπο που σχεδιάζονται, τέμνουν και καταστρέφουν αλόγιστα το τοπίο χωρίς να λαμβάνεται μέριμνα από τους μελετητές για την ήπια προσαρμογή τους στην τοπιογραφία του νησιού και την ελαχιστοποίηση της παρέμβασης στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον.
Αποταμιευτήρες νερού φαραωνικής κλίμακας επιφέρουν τεράστιες συνέπειες όχι μόνο στο τοπίο αλλά και στην αποστράγγιση του υδροφόρου ορίζοντα του νησιού και την αποξήρανση – ερημοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος.
Το νέο σχεδιαζόμενο αεροδρόμιο στο Καστέλλι Πεδιάδας, σε μία περιοχή η οποία, λόγω της μη εντατικής καλλιέργειας, χαρακτηρίζεται ως η πιο καθαρή πεδιάδα της Κρήτης, προβλέπει την εκρίζωση 130.000 ελαιοδέντρων, την καθαίρεση βουνών τεράστιου όγκου, ενώ η λειτουργία του εκτιμάται ότι θα προκαλέσει ρύπανση της γης και του υδροφόρου ορίζοντα.
Μονάδες ΑΠΕ πάσης φύσεως χωροθετούνται σε παρθένους ορεινούς όγκους, ξεχωριστής φυσικής ομορφιάς και βιοποικιλότητας όπως για παράδειγμα το Αποπηγάδι με τις ιστορικές καστανιές. Τα ορεινά αυτά τοπία συνεχίζουν να είναι οι μάρτυρες παραδοσιακών μορφών ζωής και οικονομίας, ζωντανών ακόμη σήμερα μέσα από τα μικρά χωριά που παλεύουν να επιβιώσουν και να διασώσουν τη λαϊκή μνήμη αν και, ατυχώς γι’ αυτά, δεν εμπίπτουν στους στρατηγικούς σχεδιασμούς του ΠΠΧΣΑΑ περί αειφόρου ανάπτυξης!!!
Ταυτόχρονα νέες ζώνες, ήπιων εναλλακτικών μορφών τουρισμού προβλέπεται να αναπτυχθούν σε περιοχές όπου διατηρείται ακόμη ο αυθεντικός χαρακτήρας του κρητικού φυσικού και πολιτιστικού τοπίου. Αλήθεια, αν συνεχίσουμε έτσι, μέχρι πότε πιστεύουμε ότι θα μπορούμε να ανακαλύπτουμε τέτοιους τόπους;
Το 2010, με δέκα χρόνια καθυστέρηση, η Ελλάδα επικύρωσε την ευρωπαϊκή σύμβαση για το τοπίο η οποία υπεγράφη στη Φλωρεντία το 2000. Στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που προκύπτουν από τη σύμβαση αλλά και σε εφαρμογή της ισχύουσας ελληνικής νομοθεσίας για την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, το νέο ΠΠΧΣΑΑ προβλέπει γενικά «την προστασία και ανάδειξη του ενιαίου φυσικού και πολιτιστικού χώρου»και ειδικά αναγνωρίζει ως σημαντικής προτεραιότητας τις λεγόμενες «ζώνες υψηλής προστασίας» με «φέρουσα ικανότητα φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου» καταλήγοντας στον εντοπισμό εννέα χωρικών ενοτήτων που αναγνωρίζονται ως «τοπία ιδιαίτερης σημασίας» όπου θα πραγματοποιηθούν«στοχευμένες χωρικές δράσεις».
Απέναντι σε αυτήν την λογική της αποσπασματικής, μουσειακής, προστασίας «χωρικών ενοτήτων», τη στιγμή που το νησί παραδίδεται κυριολεκτικά στις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες και στους εργολάβους απαντάμε ότι: το τοπίο, ως αλληλεπίδραση της φύσης και του ανθρώπινου πολιτισμού, είναι ένα και αδιαίρετο, δεν διαβαθμίζεται και δεν προστατεύεται επιλεκτικά. Γι΄αυτό άλλωστε η ευρωπαϊκή σύμβαση για το τοπίο προβλέπει ότι η φροντίδα για τη συντήρησή του θα πρέπει να εντάσσεται σε κάθε περιφερειακή και αστική πολιτική σχεδιασμού, όπως και σε πολλές άλλες πολιτικές με πιθανό άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο σε αυτό (Κεφ.2, αρ.5. Γενικά μέτρα).
Η παραπάνω δέσμευση για προστασία και συντήρηση του τοπίου προφανώς δε συμβαδίζει με τις σχεδιαζόμενες στρατηγικές ανάπτυξης εφόσον αυτές θα επιτείνουν την αλλοίωση του μεσογειακού χαρακτήρα του κρητικού τοπίου μέσω των συνεχιζόμενων απαλλοτριώσεων τεράστιας κλίμακας, τη δέσμευση των πολύτιμων υδάτινων πόρων σε γιγάντια φράγματα προς εξυπηρέτηση του μαζικού τουρισμού και την ανάπτυξη ΑΠΕ, την καταστροφή των μνημείων της φύσης και του ανθρώπου τα οποία εγγράφονται μέσα στις περιοχές που αποψιλώνονται, την καταστροφή των ανέγγιχτων ορεινών τοπίων τα οποία διατηρούν άθικτη φυσική ομορφιά, παραδοσιακές μορφές κοινωνικής οργάνωσης και οικονομίας, πλούσιο πολιτισμό και ιστορία και θα πρέπει άμεσα να χαρακτηριστούν ως «τοπία ιδιαίτερης σημασίας» και διεθνούς ενδιαφέροντος.
Κάθε λαός και κάθε γενιά φέρει την ιστορική ευθύνη να προστατεύσει τον τόπο που του παραδόθηκε ως κοινή κληρονομιά. Η Κρήτη με τη μοναδική τοπογραφία της, την πλούσια βιοποικιλότητα, τα αρχαία και ιστορικά δέντρα και δάση, τα πανάρχαια ελαιόδεντρα, τη μακρά πολιτιστική ιστορία της βάθους 8000 ετών, καθίσταται ένας τόπος μοναδικός. Σήμερα, αυτός ο τόπος συνεχίζει να καταστρέφεται με ευθύνη τόσο της ισχύουσας πολιτικής των μεγάλων συμφερόντων που μεταφράζεται σε υπερεκμετάλλευση κάθε δυνατού οικονομικού πόρου όσο – πρέπει να πούμε- και των Κρητικών οι οποίοι έχοντας παρασυρθεί από την λογική του εύκολου και άκοπου χρήματος μέσω των επιδοτήσεων και των τεράστιων αποζημιώσεων από τις απαλλοτριώσεις, εγκαταλείπουν εύκολα και αδιαμαρτύρητα τη γη τους αγνοώντας τις επιπτώσεις που θα υπάρξουν στις επόμενες γενιές.
Ο αγώνας επομένως είναι διπλός: ανατροπή των πολιτικών άγριας οικονομικής εκμετάλλευσης αλλά και αλλαγή των προτύπων ζωής και απαρχή μιας νέας κοινωνικής συνεργασίας.
Κουκουράκη Ανθή, αρχαιολόγος,
μέλος της περιφερειακής παράταξης ΑΝΥΠΟΤΑΧΤΗ ΚΡΗΤΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου